Máng nhai có nhiều loại như: Máng định vị ra trước, máng ổn định stabilization, máng 6 răng cửa, máng pivot các răng sau… Khi bác sỹ giao máng nhai bạn sẽ thấy thiết bị này rất đơn giản, nó bằng nhựa và cá nhân hóa cho từng người. Thiết bị đơn giản như vậy khiến bạn thắc mắc, cơ chế nào, làm thế nào nó điều trị được đau đầu mặt, bệnh lý Thái Dương Hàm?
Tại sao máng nhai có thể điều trị bệnh viêm khớp Thái Dương Hàm?
Máng nhai là những thiết bị trung gian, gắn lên răng và có thể tháo ra lắp vào được, chúng sẽ thay đổi tương quan hàm trên với hàm dưới. Tùy vào mục đích điều trị mà có thể đưa hàm dưới ra trước, lùi sau hoặc đơn giản là nâng kích thước dọc, cao hàm nhai lên.
Thực ra hiện nay cơ chế chữa bệnh của máng nhai vẫn chưa rõ ràng, một số giả thuyết được đưa ra như máng nhai giúp giảm áp lực lên khớp bằng cách ngăn cản 2 hàm cắn chặt và tăng chiều cao hàm. Việc giảm áp lực lên khớp sẽ giảm viêm bao hoạt dịch, giảm hoạt động co thắt cơ gây hại và từ đó triệu chứng bệnh thuyên giảm. Ngoài ra các hệ thống máng nhai cũng làm thay đổi vị trí của lồi cầu và khớp cắn hiện tại điều này sẽ giúp hạn chế những co thắt cơ, nẹp cơ quá mức.
Với máng ổn định stabilization split mà chúng tôi vẫn thường chỉ định cho bệnh nhân trong giai đoạn điều trị cuối cùng, máng này bệnh nhân sẽ mang cả ngày khi đang điều trị đau cấp, và mang vào ban đêm để duy trì khi các triệu chứng đã thuyên giảm. Máng ổn định giai đoạn đeo ban đêm và có thể dùng gián đoạn, có hôm nào đó bạn không cần đeo cũng được, tuy nhiên thỉnh thoảng vẫn nên đeo. Và việc đeo máng nhai có thể sẽ diễn ra cả đời.
Cơ chế tác động máng nhai điều trị bệnh lý Thái Dương Hàm hiện tại chưa rõ ràng nhưng có những giả định bao gồm:
.png)
Máng nhai điều trị viêm khớp thái dương hàm
– Ngăn cản bệnh nhân cắn răng ở lồng múi tối đa, và bằng vị trí định hướng điểm chạm khớp cắn bệnh nhân sẽ phải cắn ở vị trí mới có chủ đích của nha sĩ do đó sẽ tạo sự cân bằng mới về cơ khớp. Bệnh nhân sẽ bị gián đoạn các thói quen cũ, từ đó hạn chế siết chặt răng giống như trước đây, bảo vệ răng và TMJ tốt hơn.
– Giúp phân tán lực gây hại: Khi ngủ chúng ta không thể biết hàm của mình sẽ làm gì, di chuyển về đâu, những người có bệnh lý TMD rất hay siết chặt răng hoặc nghiến răng. Nghiến răng có thể gây ra tiếng động hoặc không và động tác nghiến sẽ tạo ra 1 áp lực lên bộ răng cũng như cơ khớp gấp 6 lần độ lớn lực ăn nhai. Máng nhai vì vậy phân tán lực bất lợi lên cơ, có thể sẽ không ngăn chặn được nghiến răng nhưng nó sẽ giảm tần suất đáng kể.
– Cân bằng lại các feedback của thụ cảm thể dây chằng nha chu lên hệ thần kinh trung ương: Các thụ cảm thể trong dây chằng nha chu mỗi răng sẽ gửi thông tin lên hệ thần kinh trung ương, kích hoạt phản xạ bất thường của hệ cơ để bảo vệ răng khỏi sự quá tải. Máng nhai bao phủ toàn bộ mặt nhai răng, từ đó phân tán lực cắn siết để lực tính tại mỗi răng sẽ giảm nhiều từ đó cân bằng lại dẫn truyền từ dây chằng quanh răng lên não và khiến hệ cơ cân bằng hơn.
– Máng nhai giúp thư giãn cơ: Những cản trở khớp cắn ngăn cản đưa hàm đến vị trí tương quan tâm – vị trí thư giãn cơ nhất sẽ dẫn tới co cơ quá mức cơ chân bướm ngoài, ngoài ra cản trở cắn tình huống hàm dưới di chuyển trượt sang bên, ra trước gây co cơ đóng hàm quá mức, tình trạng mỏi cơ do hoạt động quá mức dần dẫn tới đau. Triết lý điều trị các tình trạng đau cơ đầu mặt là cân bằng lại chức năng, loại bỏ những cản trở cắn giúp hàm ổn định tại vị trí thư giãn nhất. Nguyên tắc máng nhai với các điểm chạm khớp cắn đồng đều trên tất cả các răng, nhả khớp lập tức răng hàm bằng hướng dẫn răng trước khi hàm rời vị trí tương quan tâm giúp thư giãn các cơ nâng và vận động hàm dưới.
– Máng nhai giúp đưa lồi cầu về vị trí tương quan tâm CR: Tương quan tâm là vị trí lồi cầu ở trước nhất, cao nhất trong hõm khớp, đĩa đệm không bị trật mà nằm giữa lồi cầu và hõm thái dương. Tại vị trí này bó trên cơ chân bướm ngoài đạt được sự giãn hoàn toàn. Khi cơ chân bướm ngoài bị kích hoạt quá mức do tình trạng lệch lạc khớp cắn hiện tại đĩa khớp sẽ có xu hướng bị kéo ra trước – vào trong theo hướng co cơ và dẫn tới trượt đĩa. Sự quá tải lên phức hợp đĩa đĩa lồi cầu khi nó không ở vị trí sinh lý cũng góp phần gây nên các triệu chứng TMD. Với sơ đồ khớp cắn trên máng nhai nha sĩ sẽ đưa lồi cầu đến vị trí sinh lý ổn định nhất là CR, giúp đĩa khớp ổn định trên lồi cầu và sự thư giãn các cơ bám vào phức hợp lôi cầu đĩa khớp.
– Máng nhai giúp hàm nâng cao hơn, thuật ngữ chuyên môn gọi là tăng kích thước dọc. Rõ ràng bạn cắn vào mánh nhai sẽ phải cắn vào vị trí cao hơn vị trí cắn răng thường ngày, việc nâng kích thước dọc này sẽ không ảnh hưởng đến các hoạt động co cơ sinh lý. Các nghiên cứu đo trên thiết bị điện cơ đồ thấy rằng cơ sẽ hoạt động với lực nhỏ hơn khi so sánh với việc cắn tại vị trí thường ngày, và điều này có lợi cho sự thư giãn của hệ cơ đầu mặt.
– Cuối cùng một lý thuyết khác giải thích tác động của máng nhai là giúp thay đổi hành vi nhận thức của bệnh nhân.
Lý thuyết này đúng cho tất cả các hệ máng nhai miễn là nó không gây cảm giác đau cơ học cho bệnh nhân khi vừa gắn thiết bị. Việc thay đổi hành vi nhận thức dựa trên khái niệm việc có 1 thiết bị đặt trong miệng liên tục nhắc nhở bệnh nhân rằng mình đang được điều trị bệnh vì vậy cần kiểm soát sự chạm răng gây hại, thay đổi thói quen về tâm sinh lý như tự động thoát khỏi stress, áp lực… Bệnh nhân cũng chăm chút cho bản thân hơn, có chỗ dựa về việc điều trị bệnh để có thể tìm đến sự nương tựa về mặt tâm lý.
Qua bài viết trên, chúng ta có thể hiểu hơn về cách tác động của máng nhai trong việc điều trị TMD. Máng nhai đã chứng minh được tính hiệu quả so với giả dược trong các thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có nhóm chứng, các nghiên cứu tiến cứu khi tiến hành đánh giá tác động máng nhai cũng thấy rằng tỷ lệ điều trị được TMD rất đáng ghi nhận. Giới học thuật cũng chấp nhận máng nhai là 1 giải pháp trong việc quản lý các vấn đề đau hệ thống đầu mặt.